Jarenlang moesten de VS lijdzaam toezien hoe bedrijven het land verlieten. Voor de ondernemingen die ervoor kozen uit Amerika te vertrekken, was het gras veel, veel groener aan de andere kant. Nu komen ze terug en plukt Amerika, dankzij schaliegas, eindelijk de vruchten.
Nadat de Verenigde Staten jarenlang de duimen moesten leggen tegen Azië en het Midden-Oosten, begint het tij nu te keren in het voordeel van Amerika.
Maar het is niet alleen een kentering.
Het gaat zo snel dat de VS het aantal aanvragen voor de bouw van nieuwe gaskrakers of de heropstart en uitbreiding van bestaande fabrieken nauwelijks kan bijbenen. De aanvragen komen van bedrijven die gebruik willen maken van de enorme voorraden goedkoop gas, hetzij als energiebron, hetzij als grondstof voor de productie van kunststoffen en solventen door de petrochemische industrie.
Alles draait om mankracht.
“Wij zien nu al problemen ontstaan omdat er zo veel projecten zijn,” vertelt Bob Learman, CEO van INEOS Oligomers, dat eind 2016 aan de zuidkust van de Verenigde Staten een nieuwe fabriek van wereldformaat opent voor de productie van lineaire alfa-olefinen.
“Er studeren te weinig ingenieurs af. Maar onze grootste uitdaging is vooral om ervaren mensen te vinden die complexe chemische fabrieken kunnen bouwen en opereren.”
Als onze nieuwe fabriek er is, zal de jaarwinst van INEOS Oligomers naar verwachting met ongeveer 100 miljoen dollar stijgen.
De uitbreidingsplannen van INEOS zijn echter maar een onderdeel van de ‘American dream’
In augustus raamde IHS Chemical de investeringsplannen van de chemische bedrijven voor nieuwe fabrieken tussen nu en 2017 op 48 miljard dollar, oplopend tot 68 miljard dollar in de periode 2018-2030.
“Dat is een stijging van 60% ten opzichte van 2010. Een duizelingwekkende groei,” stelt Bob.
“Al deze investeringen zijn een gevolg van de aanwezigheid van goedkoop ethaan als grondstof voor chemicaliën.”
Samengevat heeft de beschikbaarheid van goedkoop ethaan – een natuurlijk gas dat wordt gewonnen uit schaliegas – de Amerikaanse chemische industrie nieuw leven ingeblazen. Het biedt de VS een voordeel ten opzichte van een groot deel van de wereldwijde concurrentie, die afhankelijk is van nafta, een duurdere grondstof op basis van olie.
“Schaliegas heeft echt alles veranderd,” vertelt Dennis Seith, CEO van INEOS Olefins & Polymers USA.
“Het is absoluut een fenomenale ontwikkeling, die nieuwe mogelijkheden blijft bieden.”
“Goedkopere grondstoffen leiden tot hogere winstmarges en een betere concurrentiepositie voor onze lokale markten. We zien de vraag vanuit de VS dan ook toenemen.”
INEOS Capital heeft meer dan 300 miljoen dollar gereserveerd voor de aanschaf van pijpleidingen, infrastructuurverbeteringen en uitbreiding van de ethyleenproductie. Ethyleen is een chemische stof die bijna overal voor gebruikt wordt, van zeep tot verf en van kleding tot plastic fl essen en cosmetica.
Voor eind 2015 wordt er ook een nieuwe eenheid gebouwd waar jaarlijks 500.000 ton HD-polyethyleen zal worden geproduceerd.
“Normaal investeert INEOS Capital ieder jaar tussen de 50 en 100 miljoen dollar in onze business,” aldus Dennis. “Dit is dus een bijzonder hoog bedrag.”
Naar verwachting zal de investering leiden tot een verhoging van de winstcijfers met 250 miljoen dollar.
Dennis geeft aan dat de hele investering is gedaan om toegang te krijgen tot goedkoop ethaan, dat gebruikt wordt om ethyleen te produceren.
“Door deze goedkope grondstoffen is het mogelijk geworden om de winst van onze business aanzienlijk te vergroten, van rond de 300 miljoen dollar per jaar naar meer dan 1 miljard dollar per jaar,” legt hij uit.
Die toegang tot goedkope grondstoffen, dat voordeel, die omkering van de kansen, die ‘game changer’, wordt gezien als een bedreiging voor veel partijen buiten Amerika.
Aangenomen wordt dat Saoedi-Arabië, Rusland en China de Amerikaanse ‘energierevolutie’ met argusogen volgen. Want hoewel er op veel plaatsen in de wereld grote schaliegasvoorraden in de bodem zitten, is de VS tot nu toe het enige land dat erin geslaagd is het gas op grote schaal te exploiteren.
Europa – een van de duurste locaties ter wereld voor de petrochemische industrie – beschikt over dezelfde baanbrekende technologie om het gas uit het schaliegesteente te halen, maar aarzelt nog steeds om daar daadwerkelijk mee te beginnen.
In het Verenigd Koninkrijk, waar op een paar plaatsen is geboord, is geprotesteerd tegen het fracken.
“Fracking is in de VS ook een bijzonder controversieel onderwerp,” vertelt Bob. “In de dichtstbevolkte gebieden waar onlangs schaliegas is ontdekt – Ohio, New York en Pennsylvania – zijn de mensen bezorgd over de vermeende negatieve gevolgen op het milieu.
“Maar je vindt er niet de felle tegenstand die je in Europa ziet. Het is meer een verstandig en beschaafd debat, dat nog steeds aan de gang is.
”Op plaatsen waar al lang naar olie en gas wordt geboord, zien de mensen echter wel de voordelen ervan en steunen ze het.”
In een recent rapport van PwC over de potentiële effecten van schaliegas voor de Amerikaanse productiesector, voorspellen de experts dat schaliegas in de periode van nu tot 2025 meer dan een miljoen banen kan creëren en dat de Amerikaanse producenten hun kosten voor grondstoffen en energie met maar liefst 11,6 miljoen dollar kunnen terugdringen.
“Dat is heel goed denkbaar,” bevestigt Jim Cooper, senior adviseur petrochemie bij American Fuel & Petrochemical Manufacturers.
“Er zijn veel redenen waarom alle ogen momenteel op Amerika zijn gericht en dat is door deze twee enorme voordelen: de energieprijs en de grondstofprijs.
“Het komt er eigenlijk op neer dat alles op het juiste moment op de juiste plaats zit.”
Dat is een wereld van verschil met de donkere periode van de wereldwijde recessie in 2008-2009, toen in de hele wereld het licht uit ging.
De Amerikaanse Chemistry Council liet weten dat in die periode in de chemische sector alleen al ongeveer 66.000 mensen hun baan kwijt raakten, door de instorting van de vraag naar chemische producten.
De bouwsector – een cruciale markt voor de Amerikaanse chemische industrie – kwam vrijwel tot stilstand. De uitgaven aan auto’s, meubilair en elektrische apparatuur – ook belangrijke markten voor de chemische industrie – daalden scherp omdat iedereen de broekriem aanhaalde.
INEOS Oligomers, dat hexaan en octaan maakt voor de productie van polyethyleen, laagtoxische boorvloeistoffen en een groot aantal grondstoffen voor hoogwaardige synthetische smeermiddelen, zag z’n winst kelderen, maar kon dankzij de diversiteit aan producten na twee moeilijke jaren weer opkrabbelen.
“In 2010 verdrievoudigde onze winst bijna ten opzichte van 2009,” vertelt Bob. “Van een schamele 67 miljoen dollar tijdens de recessie klommen de cijfers het jaar daarop naar 187 miljoen dollar.”
INEOS Olefins & Polymers USA, dat een grote variëteit aan producten maakt waaronder hars voor de wereldwijde kunststofi ndustrie, kwam ook sterker uit de recessie.
“Toen de crisis begon, waren wij al klaar met onze reorganisatie en waren wij al alert op het terugdringen van onze kosten. Toen de recessie ten einde was, hadden wij de juiste uitgangspositie om te gaan groeien,” legt Dennis uit.
“Maar zelfs in die donkere jaren waren er kansen. De positieve kant voor ons was dat we toen veel getalenteerde mensen konden aantrekken.
“Veel INEOS medewerkers waren al met pensioen gegaan, maar wij konden hen snel vervangen door nieuw talent dat nieuwe ideeën binnen bracht, op een moment dat andere bedrijven juist moesten inkrimpen.”
Vandaag de dag is de Amerikaanse chemische industrie goed voor ongeveer 19% van de wereldwijde chemische productie. Dat levert de Amerikaanse economie miljarden dollars op, en met schaliegas zal dat cijfer alleen maar stijgen.
De schaliegasrevolutie heeft ook geleid tot een niet aflatende belangstelling van banken en particulieren die nu maar al te graag investeren in chemische bedrijven.
Nu meer dan 50% van de winst van INEOS wordt gerealiseerd in de VS, werkt het ook als een magneet voor de investeringen van INEOS Capital.
Tussen nu en 2017 plant INEOS Capital bijna 400 miljoen dollar investeren in de oligomeren-business in de VS. De productiekosten liggen daar de helft lager dan bij de zustervestiging in België.
Naast de nieuwe fabriek voor lineaire alfa-olefinen (LAO) aan de zuidkust van de Verenigde Staten, wil het ook de productie van poly-alfa-olefinen (PAO) vergroten om te kunnen voldoen aan de vraag naar hoogwaardige synthetische smeermiddelen die de CO2-uitstoot verlagen, het brandstofverbruik optimaliseren en machines beschermen tegen slijtage. PAO wordt ook gebruikt als een industriële smeermiddel.
“Het wordt vooral veel gebruikt in windturbines, waar een grote schuifsterkte essentieel is,” aldus Bob.
Met die investering alleen al zal de winst van INEOS naar verwachting met 20 miljoen dollar per jaar toenemen.
“Het is heel boeiend wat er allemaal gebeurt,” vertelt Bob. “Groei creëert kansen voor mensen. In tegenstelling tot de PAO plannen die niet heel veel banen zullen opleveren, zal de nieuwe LAO-fabriek aan ongeveer honderd mensen werk bieden.
“INEOS Oligomers is al de grootste producent van poly-alfa-olefinen wereldwijd en door onze investeringsplannen kunnen we die positie veiligstellen.”
De nieuwe fabriek voor lineaire alfa-olefinen die indien nodig nog met 50% kan worden uitgebreid, kan per jaar 350.000 ton extra produceren.
Het grootste deel van de extra capaciteit is bestemd voor de Noord-Amerikaanse markt, ter ondersteuning van de snelle groei van de polyethyleenproductie en de snel toenemende vraag naar synthetische smeermiddelen.
Er vinden ook gesprekken plaats om te bepalen of INEOS, een bedrijf dat groot is geworden door het overnemen van activa die door andere bedrijven werden afgestoten, miljarden moet investeren in een gaskraker en een ethyleenglycolfabriek.
“Dat is iets wat INEOS nog nooit eerder heeft gedaan. Vijf of tien jaar geleden was het onvoorstelbaar dat een bedrijf een gaskraker zou bouwen in de VS,” aldus Dennis.
Vóór de schaliegasrevolutie was Amerika sterk afhankelijk van de import van vloeibaar aardgas. In 2008 werden er vijf enorme gasopslagtanks gebouwd door Cheniere Energy in Houston aan de kust van Louisiana. Dit werd ingegeven door de bezorgdheid om zonder aardgas te vallen.
“Als je wil zien wat de aardgasrevolutie in Amerika teweeg heeft gebracht, is er geen betere plek dan de aardgashaven van Sabine Pass,” zegt Forbes-verslaggever Christopher Helman. “Die tanks zijn leeg.”
De reden: schaliegas. Lang werd gedacht dat het te moeilijk en te duur zou zijn om olie en gas uit gesteente te persen, maar de gaswinningsbedrijven ontdekten uiteindelijk een manier. Amerika heeft nu zoveel gas dat ze niet weten wat ze er mee moeten doen.
“Cheniere Energy is nu zelfs bezig om de gasimportterminal om te bouwen tot exportterminal,” vertelt Helman.
Bob en Dennis zijn allebei vol lof over hun Europese collega’s, die de kans zagen en grepen om hun eigen concurrentiepositie te verstevigen als ethyleenproducent in Europa – door voor hun Europese gaskrakers goedkoop ethaan te importeren uit de VS.
“Ze hebben snel gehandeld en daardoor een deal weten te sluiten voor de export van ethaan naar Noorwegen,” zegt Dennis.
INEOS Olefins & Polymers in Noorwegen begint in 2015 met de import van jaarlijks 800.000 ton ethaan uit de VS.
“Dat gaat alles op zijn kop zetten,” aldus Dennis. “Anderen zullen volgen, maar INEOS was de eerste!”
Mocht INEOS besluiten om een gaskraker te bouwen, dan zou het wel eens te maken kunnen krijgen met een ander probleem.
“We zouden dan een paar honderd mensen nodig hebben om de gaskraker te opereren en dat is een enorme uitdaging voor INEOS, omdat wij geen naambekendheid hebben,” legt hij uit. “Maar we boeken vooruitgang en INCH magazine speelt een grote rol in het vergroten van onze naamsbekendheid.
“Onze sterkste troef blijft echter onze eigen mensen. Zij willen samenwerken met andere goede collega’s die dezelfde visie hebben.”
Zowel Bob, die twintig jaar bij The Dow Chemical Company heeft gewerkt, als Dennis prijzen de verfrissende aanpak van INEOS.
“Het is bij ons niet ongebruikelijk dat een belangrijk besluit binnen een half uur wordt genomen,” vertelt Bob. “Er moeten geen ellenlange rapporten geschreven te worden of eindeloos vergaderd te worden. Het proces is glashelder. Wij hebben gewoon een goede discussie.”
Hij is ook erg te spreken over de bereidheid van INEOS Capital om ingecalculeerde risico’s te accepteren.
Pas afgestudeerden krijgen de vrijheid om het verschil te maken; vanaf de eerste dag krijgen ze een echte baan met echte verantwoordelijkheden.
“Als jonge ingenieur wilde ik de wereld veranderen, maar dat was een lastige opgave,” vertelt Dennis. “Als iemand mij toen een kans had gegeven zoals INEOS nu doet, zou ik dat wel heel erg aantrekkelijk hebben gevonden.”
